Tsjechie.nl - Drie bijzondere weken in Tsjechie

Door de jarenlange vriendschap met mijn Tsjechische vriendin Alena, die mij aanvankelijk rondleidt door de toeristische delen van Praag, kan ik de weg in Praag inmiddels zelf wel vinden. Ik ga nu voor de 10e keer naar Praag, woon daar altijd in het appartement van Alena en word er verwend met bier, becherova, knedliky en carbonade in roomsaus. Praag betekent voor mij: rijkdom in elk opzicht.
 
DE VOORPRET:
In het voorjaar van 2002 biedt mevrouw Elga Cechova in het magazine Ahoj (Vereniging Vrienden Nederland - Tsjechië & Slowakije)  een cursus Tsjechisch voor buitenlanders op diverse niveau's, tegen een redelijke prijs aan. Voor Alena hoef ik niet zo nodig Tsjechisch te leren; wij communiceren altijd in het Duits. Maar ik wil in een restaurant de menukaart begrijpen, in het Tsjechisch bestellen en ook DNES, de meest populaire krant van Tsjechië, lezen.
 
Alena heeft mij toegezegd, dat ik gratis in haar pied-à-terre in Praag kan wonen; zelf woont zij inmiddels al jaren in Spindleruv Mlýn, een toeristisch stadje in het Reuzengebergte (zoiets als Valkenburg - Z.L.), waar zij haar splinternieuw gebouwde Frühstückspension met 10 kamers runt. Spindleruv Mlýn wordt voornamelijk door (Oost-)Duitsers bezocht. Zij trekken daar ongeacht het weertype de wandelschoenen aan en de bergen in.
 
DE REIS EN METROSTATION CERNÝ MOST:
Op donderdag 1 augustus 2002 om 16.30 uur begin ik aan mijn Praagse avontuur, samen met vriendin P. die ik destijds in Rotterdam heb leren kennen; ook zij wil graag verder in de Tsjechische taal. We rijden met de Eurolines-pendelbus via stops in België en Duitsland naar Waidhaus/Rozvadov, de Tsjechische grens.

Het is inmiddels vrijdag 2/8; het begint licht te worden en ik geniet al onmiddellijk van het prachtige, golvende landschap, dat we passeren op weg naar Pilzen, de eerste halteplaats in Tsjechië. Om 9.00 uur komen we aan op busstation Florenc, het eindpunt in Praag. Ik ben daar niet voor de eerste keer, maar destijds werd ik afgehaald door Alena's man. Nu is het wel even zoeken: waar koop ik hier een metrokaartje, waar kan ik bij het vertrek over enkele weken een kluis vinden om de bagage een paar uur te dumpen. En vooral, welke richting moet ik nu nemen om de metro richting Cerný Most d.i. lijn B te bereiken?

Mijn schouders en armen voelen alsof ik een record 100 m schoolslag heb gezwommen: ik sjouw rond met 2 zware tassen en nog wat handbagage. Als ik voor een metrotrap sta, gooi ik één tas alvast op een trede en ga er zelf met de overige bagage achteraan. De metro waarin wij zitten, gaat 'toevallig' slechts tot halte Ceskomoravska. We gaan de trein uit (weer sjouwen) en wachten op een volgende, die ons wel naar het en ons eindpunt Cerný Most brengt.

Daar is het een wirwar van trappen; er is geen taxi te bekennen, want je stapt eigenlijk aan de verkeerde kant van het station uit de metro; aan deze kant is geen taxistandplaats. Tenslotte toch een taxi gevonden. Ik noem de bestemming en de man kijkt me heel heel verbaasd aan; de afstand die wij moeten afleggen is 300 m, daar neem je toch geen taxi voor! Maar mijn tassen wegen inmiddels 300 kg. Volgens Alena rijdt er altijd een shuttlebus vanaf het metrostation naar het CCM winkelcentrum (daarnaast ligt haar appartement), maar in de maanden juli en augustus rijdt dit busje niet!! Waarom, dat weet niemand.
 
CERNÝ MOST - CINEMA VILLAGE: 
Alena wacht ons op en legt uit, waar een en ander te vinden is, ook de hoofdkraan van het water (voorgevoel?). Ze laat me beloven, dat ik niet zal vergeten deze kraan aan het einde mijn verblijf aldaar weer dicht te draaien. Het appartement is gevestigd in zo'n typische betonnen blokkendoos uit het communistische tijdperk, op loopafstand van metro B en nog dichterbij een supermodern overdekt en bewaakt winkelcentrum annex bioscoop: Centrum Cerný Most-Cinema Village.

In de supermarkt, die in CCM een groot oppervlak beslaat, is alles te koop: levensmiddelen, kleding, cd's, etc. Aan 41 kassa's kan er afgerekend worden. McDonald's, Makro, een meubeldiscount hebben hier ook een vestiging, Ikea is in aanbouw. Je voelt je er dus gelijk helemaal thuis!
In Cinema Village vind je uiteraard een bioscoop, maar ook een aantal restaurants, een fitnesscentrum met daaraan gekoppeld een winkel voor sportkleding, en een internetcafé.    
 
Deze eerste vakantiedag voelen P. en ik ons een beetje duf door de nachtreis. We geven onze spullen een plaatsje in één van de vele kasten en besluiten een kijkje te gaan nemen in CCM, waarin ook nog eens een enorme Doe-het-zelf-bouwmarkt blijkt te zijn, zoals wij Gamma en Karwei kennen. Van klussen krijg je dorst: een gedeelte van de bouwmarkt is ingericht als bier-/limonademarkt. Ik denk dat iedereen uit Oostelijk-Praag alsmede uit de omliggende dorpen de boodschappen bij CCM doet, want CCM is omgeven door een enorm parkeerterrein.
 
 
DE MOLDAU:
Meestal probeer ik, als ik in Praag ben, een nog niet tevoren door mij bezocht museum, kerk of i.d. te vinden, bij voorkeur op een plaats, waar niet alle toeristen rondlopen. Deze keer blijft het 'nieuwtje' beperkt tot Cerný Most, omdat ik veel reistijd nodig heb om de cursuslocatie Za Kajetanka (2 metro's en een bus v.v.) te bereiken en bovendien ook nog wat tijd aan huiswerk zal moeten besteden. Het meest ingrijpende en tijdrovende gebeurt in de tweede cursusweek: de Moldau (Vltava) barst uit haar voegen en overspoelt een gedeelte van de Oude Stad en Malá Strana. Op sommige laaggelegen metrostations staat het water tot de bovenste trede van de trap; vanaf woensdag 14 augustus is vervoer per metro onmogelijk.

Op Cerný Most vermeldt een klein schoolbord achter de gesloten deuren, dat de metro niet rijdt. Bij het info-loket is de luxaflex omlaag. De Pragers weten niet: wat nu te doen. De vele toeristen weten het nog minder. Op de televisie wordt alleen in het Tsjechisch informatie gegeven over de wegen, die wel bereikbaar en berijdbaar zijn. Waarom wordt er in een land/stad vol toeristen geen info gegeven in het Engels en Duits? Juist de metro is een perfecte manier om zich heel snel door Praag te verplaatsen. Het zal zeker nog maanden duren eer alle electrische voorzieningen, de roltrappen, enz. weer normaal kunnen funtioneren.
 
Eigenlijk heeft het maar 2 dagen heel veel geregend, nl. op maandag 12 en dinsdag 13 augustus. Op maandag worden de patiënten uit het ziekenhuis, dat aan een kade ligt, geëvacueerd naar een hoger gelegen locatie. De hele middag hoor ik de sirenes van  ziekenauto's, die door de Malá Strana rijden. De straten zijn nat van de regen, maar ik kan er nog zonder problemen lopen.

Op dinsdagmiddag gaan we, zoals alle (ramp-)toeristen naar de Karelsbrug, die dan al afgesloten is; de kades staan blank en aan de overzijde (Na Kampe en Malá Strana) is het nog erger; daar is het water tot aan de dakgoten van de huizen gestegen. De Oude Stad en de Joodse wijk zijn uitgestorven; restaurants en winkels zijn gesloten en uit voorzorg leeggeruimd, er liggen zandzakken voor de deuren en de kieren zijn volgespoten met isolatiemateriaal. 's Avonds gaan we met de metro naar Cerný Most; de trein rijdt
2 stations voorbij. Daar heeft men al wateroverlast. 
 
Woensdag 14 augustus 2002 is de grote rampdag; het water van de Moldau bereikt in Praag het hoogtepunt. Wij kunnen na veel gepuzzel met een bus en een tram mee naar het centrum. Alleen de trams mogen nog van één brug gebruik maken. Voor het laatste gedeelte naar Kajetanka nemen we een taxi. De chauffeur vraagt voor een rit van 5 minuten Kc. 300,-, waarop P. zegt, dat zij slechts Kc. 200,- heeft en waarmee de man ook wel genoegen neemt. Je moet nog steeds vooruit vragen wat de prijs van een taxirit zal zijn; tel bij de genoemde prijs nog zo'n Kc. 50,- en je weet wat je uiteindelijk zal moeten betalen.
 
Op donderdag begint het water in de Moldau langzaam te zakken; er is nu weer één brug voor het normale verkeer geopend, de trams mogen over 3 bruggen. Op vrijdag gaan de mensen toch maar weer aan het werk. Omdat, zoals gezegd, de metro niet rijdt, gaat iedereen met de auto naar de werkplek, wat een complete verkeerschaos veroorzaakt. Ondanks dat we nu door een medecursist (gelukkig hebben we Cees nog!!) met de auto worden opgehaald, komen we toch veel te laat op de cursus.
 
Op het Wenceslausplein en in Na Prikope lijkt het, of er die week niets is gebeurd is: de zon schijnt, overal lopen de toeristen of zitten op de gezellige terrasjes. Ik ontmoet een Nederlands echtpaar, dat vertelt nog geen druppel regen te hebben gehad (zij zijn sinds maandag 12/8 in Praag; zeker 2 dagen in bed gebleven!!!)
 
Het zal nog maanden duren eer iedereen, die nu wateroverlast heeft, zijn werk normaal kan doen. De bedrijven hebben niet alleen schade ondervonden door natte muren, vloeren, kelders vol water, etc.; ook hun administratie is vaak verloren gegaan, de computers zijn onbruikbaar geworden. En de mensen hebben een enorme psychische dreun gekregen. Altijd heeft men gedacht: Als je in Praag woont, werkt, kan er niets gebeuren. In Praag ben je veilig. Praag is de GROTE STAD.
 
 
PRAAG - deel 1:
Op de eerste zaterdag en zondag van augustus hebben we vakantie, de cursus begint nl. pas op maandag 5/8. We kopen een 15-daagse OV-kaart (prijs Kc. 280,-; dit ter vergelijking met de prijs van een taxirit) en rijden in 20 minuten vanaf Cerný Most naar Mustek, stappen over op metro A naar Hradcanská en vervolgens op bus 174, die ons naar het cursusgebouw brengt. Nu weten we tenminste hoe vroeg (6.00 uur) we de komende 14 dagen moeten opstaan om op tijd (9.00 uur) op de cursus te zijn.

Vandaag is aan de Kajetanka niemand aanwezig. Daarom gaan we de stad verkennen. Ik wandel door de straten en bewonder de prachtige Jugendstil-gevels. Ik snuffel in boekenwinkels. Praag is warm, vol met toeristen en nog steeds indrukwekkend mooi.
 
Op een terras op Starometské Namestí eten we een hapje en drinken er uiteraard een biertje bij. Of het nu Pilsener, Budweiser of Staropramen is, het smaakt me bijzonder goed. Op advies van P. drink ik ook een glas donker bier Krusevice, dat onmiddellijk tot mijn vaste drank behoort. Dit is op en top vakantie.
 
De dag wordt besloten met een concert in de Nicolaaskerk op Starometské Namestí. We krijgen niet zomaar één orgel en een zangeres, maar een compleet orkest van 13 mensen alsmede een zangeres voor het Vivaldi-gedeelte.
 
Ik ben wel blij, dat ik vanaf metro Cerný Most niet in mijn eentje naar huis hoef te lopen; het is daar erg stil.
 
De vrije zondag wil ik in overleg met P. gebruiken om terug te gaan naar de roots van Alena, waar ooit mijn belangstelling voor Praag begonnen is. Aan de buitenkant van het flatgebouw aan de Vinarská is (nog) niets veranderd of verbeterd, terwijl er toch plannen zijn om er chique, voor Tsjechische begrippen onbetaalbare, appartementen van te maken.

Drup, drup, drup gaat opeens heel snel over in een hoosbui met onweer. We kunnen slechts schuilen in een portiek tot de regen wat minder wordt, maar deze zondag kan er b.v. niet meer in het Letná park worden gewandeld en vanuit het in het park gelegen  koepelrestaurant van het prachtige uitzicht over Praag worden genoten. Het blijft die dag een beetje mistig, donker weer.
 
In Malá Strana zijn de eetcafé's binnen druk bezet. P. gaat in restaurant U Mecenáse een oude vriend begroeten en wij beloven onszelf om daar een keer sjiek te gaan dineren. Het wordt op de volgende zaterdag inderdaad een sjiek, maar behoorlijk prijzig etentje. P. heeft aan U Mecenáse zoveel goede herinneringen. Maar ik kan haar niet geven, wat zij hier nu probeert te vinden: de goede jaren met haar overleden man.
 
DE CURSUS:
De cursus is leerzaam, interessant, af en toe heel moeilijk. In totaal zijn we met ca. 40 cursisten. We worden ingedeeld in groepen van 6 à 8; er wordt les gegeven in het Duits of in het Engels. Ik word geplaatst in een internationale 'Engelstalige' groep: een Amerikaan, een Italiaan, een Spaanse, 3 Nederlanders. Onze leraar is een professor in literaire wetenschappen en hij houdt van sport. Elke dag probeert hij de 'sport' als gespreksonderwerp erin te brengen, maar niemand van de groep toont belangstelling. Jammer! 

Hij verstaat de kunst om ons te doen geloven, dat we binnen 10 dagen een gesprek in het Tsjechisch kunnen voeren; zegt regelmatig: 'Vyborne' (= uitstekend), als je 3 woorden achter elkaar goed hebt uitgesproken. Hij heeft veel geduld met ons, vooral met de vrolijke Spaanse senorita, die eigenlijk de zwakste schakel in onze groep is.

Doordat ze nogal eens tot in de kleine uurtjes de salsa gaat dansen, zit ze overdag soms bijna te slapen; er komt dan niet veel verstandigs uit. Het is alsof we de butler van John Cleese uit Fawlty Towers zien, als er weer eens iets verkeerd gaat: 'I know nothing, I am from Barccccelona.'
We vertellen haar, aan wie ze ons doet denken en zij kan er hartelijk om lachen. En ze is er ook trots op, want ze komt uit Barccccelona.

Met het grootste gemak gaat onze leraar vanuit het Tsjechisch halverwege een zin over in het Engels. De tweede week van de cursus gaat de conversatie en de uitleg van de taal voornamelijk in eenvoudig Tsjechisch. Hij heeft ons, op een rustige, geduldige manier, veel geleerd. Als echter op een dag het woord kavarna ter sprake komt, leveren de Nederlanders gelijk commentaar: koffiehuis, dat woord kennen wij ook.

We leggen hem uit, wat de betekenis van koffiehuis (coffeeshop) is; zijn haren gaan onmiddellijk recht overeind staan; daarover wil hij niet praten. Het is alsof wij hem ter plekke een joint aanbieden, terwijl wij alleen maar het verschil tussen kavarna en coffeeshop willen verklaren.
 
Als de cursus om 13.30 uur is afgelopen, lunchen we in de mensa. Voor Kc. 80 per dag krijgen we daar een 3-gangenmenu, inclusief dobrá voda, limonade of bier. Dan ga je toch niet zelf koken. Er is in Praag nog zoveel te doen; je moet de beschikbare tijd vooral goed besteden en niet in de keuken gaan staan.
 
Met de complete groep cursisten, die nog internationaler was (Duitsers, Oostenrijkers, Engelsen, een Zweed, een Pools meisje) worden tijdens de time-outs (even naar buiten om een luchtje te scheppen, koffie te drinken en een sigaretje te roken) ervaringen uitgewisseld.

De redenen waarom men Tsjechisch leert zijn heel verschillend. Verschillende cursisten hebben Tsjechische voorouders en zijn bezig met het opzetten van een stamboom, anderen doen zaken in Tsjechië, de Italiaan uit onze groep gaat binnenkort trouwen met zijn Tsjechische vriendin.

Gezamenlijk worden verschillende culturele uitstapjes gemaakt in Praag (inbegrepen in de cursusprijs): een wandeling door de Oude Stad, een rondleiding door de Burcht en de St. Vituskerk, een bezoek aan de Mucha-tentoonstelling over Het onze Vader in Obecní Dum. Na Mucha nodigen we Elga Cechova, een lerares en onze Spaanse klasgenoot uit voor een drankje in het schitterende restaurant van Obecní Dum. Een Becherovka zal me wel smaken. Ik geniet!
 
Op zondag gaan we met zijn allen met een bus naar kasteel Sychrov, waar zelfs de Zonnekoning nog heeft gewoond. Tijdens de lunch onderhoud ik me met de man uit Zweden en met Herbert uit het Westerwald (wat is Duits toch eigenlijk een makkelijke taal!) Vervolgens bezoeken we Liberec, een naargeestige stad, die vol staat met grote, soms vervallen, huizen uit het begin van de vorige eeuw, toen Liberec nog op Duits grondgebied stond. De botanische tuin, waarvoor we een eind moeten lopen, is echter de moeite waard. 
 
We krijgen ook 2 keer zangles van een fraaie Praagse Eva, die zo van de Wallen lijkt te zijn weggelopen, maar ze heeft een mooie stem en plezier in het zingen. Ze slaat haar dijen onder de superkorte rok (haar slipje was net bedekt!!) bont en blauw om de maat aan te geven. Ondanks dat er aanvankelijk wat lacherig wordt gedaan, hebben we het toch maar gepresteerd om een paar Tsjechische liedjes te leren.
 
Mevrouw Cechova organiseert ook nog een afscheidsdiner (deze keer voor eigen kosten). De Duitse cursisten, die er voor de 3e, 4e of zelfs 7e keer zijn, hebben verschillende sketches en taalgrappen bedacht. Ik wist niet dat Duitsers zo 'humorvoll' waren. Omdat volgend jaar het 2e lustrum van de cursus zal worden gevierd, verzoekt mevrouw Cechova ons heel vriendelijk hiervoor feestideeën te bedenken. Zij spreekt altijd zo langzaam en duidelijk, dat iedereen kan begrijpen wat er gezegd wordt.
 
Op de laatste cursusdag ontvangen we allemaal een certificaat. We zingen nog een keer met elkaar: 'Já do lesa nepojedu', schudden handen, zoenen en de cursus is voorbij. Ik kan geen jaar vooruitkijken, maar in mijn gedachten beloof ik mezelf volgend jaar augustus weer een reisje naar Praag voor een vervolgcursus. Want om echt een gesprek te kunnen voeren, zal ik nog veel meer van deze taal moeten leren. Gelukkig probeert men in Rotterdam dit jaar weer voldoende mensen voor de gevorderdencursus bij elkaar te krijgen. Ik ben al ingeschreven. Wat ik nu in Praag heb geleerd, zal dan niet zo gauw wegzakken.
 
Er zit slechts één nadeel aan het volgen van de cursus in Praag: ik moet elke morgen om 6.00 uur op om op tijd op school te zijn. Na 14 dagen intensieve cursus, 's avonds nog wat huiswerk maken, ben ik aan het eind van mijn latijn. Gelukkig heb ik nog een week vakantie in het Reuzengebergte te goed.
 
PRAAG - deel 2:
Dit hoofdstuk gaat over een oude vrouw. P. wil nl. een bezoek brengen aan vrienden en vraagt mij om met haar mee te gaan. De vrienden zijn heel gastvrij: koffie, wijn en sandwiches staan binnen 5 minuten op tafel. In half Tsjechisch/half Duits spreken we over het dreigende water van de Moldau en de Elbe en over de liedjes, die Eva ons leert.

Ik verbaas me er over, dat er in de hoek van de kamer een bed staat, waarop iemand ligt te slapen. Juist voordat we vertrekken, vertelt de heer des huizes: "Daar ligt mijn schoonmoeder, zij is 90 jaar. Af en toe stoppen we er wat eten en drinken in en laten haar een plas doen; zij brengt slapend (vegeterend) de dag en de nacht door. Waarschijnlijk is ze bij Petrus uit de computer gevallen.Als over enige tijd daar de stamboom van onze familie wordt gemaakt, missen ze één persoon, die ligt hier nog steeds in de hoek van de kamer".
 
TSJECHIE:
In Tsjechië zijn een aantal dingen me opgevallen, waarmee men inmiddels West-Europa voorbijgestreefd is:
 
- Tsjechië heeft 10 miljoen inwoners, waarvan er 8,5 miljoen een mobiele telefoon hebben (uit betrouwbare bron vernomen). Alleen babies en de ouderen boven 80 jaar communiceren niet mobiel. Vroeger werd er buiten de woonkamer niet gepraat, want overal zou je afgeluisterd kunnen worden. Nu wordt er juist overal gepraat: in winkels, restaurants, in de metro, op straat; iedereen vertelt aan iedereen mobiel zijn verhaal. Het is nog erger en storender dan in Nederland.
 
- Veel Tsjechische vrouwen hebben haar borsten laten vergroten. Is dit de enige manier om je partner te behagen en aan je binden; heeft men nu werkelijk zoveel geld (over) voor een dergelijke, in mijn ogen overdreven, luxe ingreep?
 
- Dan zijn er de hondjes. Ze zijn niet meer zo klein als enkele jaren geleden. Iedereen had toen zo'n schoothondje. Nu zie ik ook veel foxterriers. Met de hondenpoep op straat valt het erg mee. Een pluspunt voor de Tsjechen!
 
- Er zijn heel veel afschuwelijk dikke mensen; de oorzaak hiervan is ongetwijfeld het lekkere Tsjechische bier.
 
DE TERUGREIS VAN P.:
P. keert vervroegd naar Nederland terug. De vrienden bij wie ze in het zuiden van Tsjechië nog een week zou logeren, hebben evacué's in huis genomen, zodat er voor haar geen plaats is. Ik stel haar voor mee te gaan naar Spindleruv Mlýn, maar ze bedankt hiervoor, wat uiteindelijk een goede beslissing blijkt te zijn. Daar moet je immers steeds bergop lopen en dat gaat bij P. niet zo gemakkelijk. Eurolines regelt binnen 2 minuten, dat haar terugreis een week eerder zal plaatsvinden. Ze is op maandag 19/8 weer in Nederland.
 
HET REUZENGEBERGTE:
Op zondag 18/8 reis ik samen met een vriendin van Alena, een advocate uit Praag, naar Spindleruv Mlýn. Onderweg vertelt zij over de stress, die de mensen in Praag deze week hebben opgelopen. Bij velen is het besef nog niet doorgedrongen, wat er allemaal moet worden geregeld ten aanzien van claims bij verzekeringen, enz.
 
Eenmaal in Spindleruv Mlýn geniet ik van het mooie weer, de bossen, de bergen en de wandelingen, die ik daar maak, o.a. langs de Elbe, die, net zoals altijd, hier een mooie snelstromende beek is, maar kilometers verderop een enorme ravage aanricht. 's Avonds lees ik eindelijk weer eens een boek, met af en toe een oog gericht op een Duitse t.v.-zender, waar een geldinzameling voor de watersnoodslachtoffers wordt gehouden.

Het vele water is dan wel grootdeels uit Praag verdwenen, in Duitsland met name in Dresden veroorzaakt het veel leed bij de voormalige Oost-Duitsers, die nog steeds bezig zijn zich enigszins los te maken van de 40 communistische jaren. Nu zijn ze weer jaren op achterstand gezet. Men haalt met de actie een bedrag op van 24 miljoen euro, wat heel wat lijkt, maar veel te weinig zal zijn om alle schade te herstellen. De volgende avond komt André Rieu ook nog eens zijn best doen voor de slachtoffers.
 
Op de bergpaden moet je goed uitkijken, anders struikel je over de grote stenen en lig je gelijk zo'n 25 meter lager. Als ik alleen op weg ben naar Lucní Bouda, voel ik me niet heel erg zeker en besluit toch maar een veiligere route te kiezen. Een vriend is nl. vorige week in Frankrijk 100 meter naar beneden gestort; hij heeft het wonder boven wonder overleefd, er slechts een gebroken neus en dito enkel aan overgehouden, maar ik voel er weinig voor om over 10 jaar in stukjes hier gevonden te worden. Onderweg lunch ik, zoals hier gebruikelijk, met een warme maaltijd: gulash met knedliky en een glas donker bier. Ik begin langzamerhand alcoholist te worden.
 
De bergen zijn hier gedeeltelijk ontbost, doordat zij jarenlang de giftige dampen van Poolse en Russische chemische fabrieken in de vorm van zure regen over zich heen hebben gekregen. Gelukkig heeft o.a. de Nederlandse organisatie FACE zich over het Reuzengebergte ontfermd. Over enkele jaren zal de nieuwe aanplant dennen weer voldoende gegroeid zijn om de bergen te bedekken. Nu al vind je er prachtige kerstbomen; jammer dat ik de versiering niet bij me heb.
 
's Winters is er volop gelegenheid om te langlaufen; de wandel- en skiroutes zijn zeer duidelijk aangegeven. Voor Alpineskiën geef ik de voorkeur aan Oostenrijk, waar de mogelijkheden veel groter zijn, maar wie van langlaufen houdt, kan hier goed terecht. Bovendien zijn de prijzen van eten, drinken en de te huren ''Zimmer frei' nog zeer redelijk. 
 
Op dinsdag ontmoet ik Nederlandse vrienden. Zij logeren in het sjieke Hotel Harmony. De zoons hebben een knipkaart op de zomerrodelbaan, een leuke attractie voor jongens van een jaar of 12. Met de hele familie ga ik naar Pec pod Snezkou, waar ik in de nog steeds oude rammelende stoeltjeslift naar boven word getransporteerd. Ik voel me niet veilig, terwijl ik in Oostenrijk in elk vervoermiddel bergopwaarts stap.

Het is toch weer een speciale belevenis om daar midden op de grens Tsjechië-Polen te zijn. Van een bezoek in het verleden herinner ik me, dat er in het restaurant alleen lichtgele waterige limonade te koop was. Nu is er van alles uit het westen, maar boven op de Snezka drinken we een Pools biertje. De tafels voelen vies, plakkerig aan. Zijn ze gisteren geverfd en is de verf nog niet helemaal droog, of is er een vette etenslaag (?) aangebracht, juist om de verf te beschermen. 's Avonds eet ik samen met de vrienden voor Kc. 300,- uitgebreid zoveel ik maar lust van het dinerbuffet in Harmony. Het was een mooie dag.
 
Soms doe ik tijdens een wandeling door het prachtige landschap een negatieve ervaring op. Nadat ik flink wat kilometers erop heb zitten, kom ik bij een 'bufet', waar ik een Tsjechische worst, brood en een biertje koop. De worst is te vet, het bier ruikt naar paardenpoep en ik laat het maar voor wat het is. Wel wil ik naar de W.C. Ondanks dat ik daar heb gegeten en gedronken, moet ik Kc. 5,- betalen voor de sleutel van een chemisch toilet. Dat valt me wel even tegen van die voouitstrevende Tsjechen. Bovendien krijg ik later nog maagproblemen door de worst. Eenmaal thuis na een zware bergopwandeling stap ik om spierpijn te voorkomen onder de douche en daarna is er maar één oplossing: naar bed.
 
Natuurlijk barst er ook nog op een dag een verschrikkelijke onweersbui boven het Reuzengebergte los. Ik loop gelukkig niet op een berg- of bospad, want buiten ben ik dan doodsbang. Vanuit het centrum van Spindleruv Mlýn ren ik, steeds schuilend van het ene huis naar het andere, bergopwaarts naar Alena's huis. In elke vakantie overvalt me wel zo'n bui; ik kan er elke zomer op wachten, of ik nu in Oostenrijk, Frankrijk of Tsjechië ben.
 
Via een telefoontje van mijn man inmiddels vernomen, dat hij is overstelpt met vragen van vrienden en vriendinnen of ik het in Praag droog heb kunnen houden of dat ik misschien ergens in de Moldau of Elbe rondzwem. Het geeft me een goed gevoel, dat men zo bezorgd is om mij. Vanuit mijn kamer in Pension Fuka heb ik uitzicht op een weide en daarachter het bos op de berg. Op een avond zie ik daar een konijntje huppelen. Ik weet, dat konijnen zich snel vermenigvuldigen, maar dat het zo snel gaat... een half uur later rennen er al 2 konijnen achter elkaar aan. Dat belooft nog wat.
 
Op één van de laatste vakantiedagen wandel ik naar Misecky, een piepklein wintersportdorpje in een piepklein dalletje met 3 sleep-liftjes van elk 50 m lengte. Mijn plan is de heenweg, die een flinke helling bergopwaarts heeft, te lopen en vervolgens met de Medvedin - een 4-persoonslift - weer in Spindleruv Mlýn beneden te komen. De heenweg verloopt volgens plan, de borden wijzen de weg naar Misecky, maar als ik het laatste stuk zoek richting de lift, die ik onderweg toch al vanuit de verte heb gezien, ontbreekt er ergens een aanwijzing. In het Tsjechisch kan ik nu met behulp van de kaart de weg vragen, maar ook dat biedt geen oplossing. Er moet wel een weg zijn, maar navraag bij 4 mensen kan mij niet verder helpen.

Dan maar via dezelfde route terug, want alleen ga ik niet lopen dwalen. Op driekwart van de terugweg kan ik opeens een mooi langlaufpad gaan volgen en zo kom ik toch onderaan Medvedin uit. In restaurant Myslivna ben ik dit jaar nog niet geweest. Het is een gezellige hut, aan de rand van het bos. Zodra de buitentemperatuur onder 18 graden komt, steekt men binnen de open haard aan en stopt daar halve bomen in. Deze keer is dat niet nodig, zittend op het terras bestel ik het nationale gerecht van Tsjechië: gebraden eend met rode kool en knedliky, en natuurlijk een biertje erbij.
 
Op de allerlaatste vakantiedag zal ik eens bij Hromovka gaan kijken. Op verschillende plaatsen in Spindleruv Mlýn staan borden met een tekst in 3 talen, waarop te lezen is, dat je bij Hromovka geweest moet zijn om te genieten van het prachtige uitzicht. Een mooi uitzicht heb ik ook vanuit pension Fuka, het pension van Alena, maar Nederlanders willen nu eenmaal over alle bergen kijken en zo gezegd, zo gedaan, ik klimwandel naar boven. Het uitzicht is inderdaad mooi; ik zie Spindleruv Mlýn precies vanaf de andere kant, maar het hotel-restaurant Hromovka ziet er niet aantrekkelijk uit.

Ik loop verder en kom zo op de Sv. Petr-skipiste terecht. Als ik dalwaarts ga, klinkt er opeens geschreeuw achter me: "Pozor, Pozor!" Ik spring onmiddellijk opzij; er komen 2 mountain-bikers de berg af. Op hetzelfde moment hoor ik een Tsjechische vloek, één van de bikers is op de steile helling over de kop gegaan. Zijn fiets ligt een paar meter verder; hij wrijft over zijn been, maar is gelukkig niet zwaargewond en vervolgt de afdaling.
 
Ik ben nu ruim 3 weken onderweg en ik verlang naar huis. Morgen neem ik voorlopig afscheid van Tsjechië.
  
DE THUISREIS:
Twee dagen vóór mijn vertrek uit Spindleruv Mlýn word ik zenuwachtig. Net zoals op de heenreis naar Spindleruv Mlýn kan ik naar Praag meerijden met de supersnelle Saab van Irena. Maar waar laat ik in Praag de hele middag mijn tassen; busstation Florenc is totaal onbruikbaar geworden; de vertreklocatie van de internationale bussen is nu Zelivského, waar geen bagagekluis aanwezig is (info van P. gekregen).

Om 11.00 uur 's morgens ben ik alweer in Praag, bij Cerný Most. Kan ik hier mijn spullen ergens achterlaten? Er is één mogelijkheid: als je boodschappen doet in de supermarkt, kan je een tas of i.d. in een rek aldaar plaatsen. Ik heb weinig keus en shop 1.1/2 uur door de supermarkt, waar ik tenslotte 1 klein flesje limonade en een bakje yoghurt afreken. Meer kan ik niet dragen. Het is nog lang geen 18.30 uur - de vertrektijd van de bus.

Op de stoep voor Alena's appartement, waar ik in ieder geval in de schaduw zit, lees ik nog een poosje. Het grootste probleem is echter: waar kan ik naar het toilet, met al mijn bagage? Om ca. 15.00 uur biedt een behulpzame bewakingsman van Cinema Village aan een taxi voor mij te bestellen.

Deze brengt me voor een redelijke prijs in 10 minuten naar Zelivského. Gelukkig is er tegenover het busstation behalve een enorm kerkhof ook een echte Praagse hospoda, waar ik een lekker koud biertje koop (in Praag is het nog steeds klam en warm weer - 28 graden) en.... naar de w.c. kan. De Eurolines-bus vertrekt met een kleine vertraging om 19.00 uur; zonder oponthoud door wateroverlast of files kom ik de volgende morgen zelfs nog een kwartier eerder dan gepland in Breda aan. Mijn man wacht me daar op. Ik hoef niet meer te sjouwen.
 
WENS VOOR DE TOEKOMST:
Mijn Tsjechische avontuur en de cursus zijn verleden tijd. Ik heb genoten van Praag, van de cursus, van de wandelingen in het Reuzengebergte en hoop volgend jaar augustus terug te gaan. Echter, dan reis ik met mijn eigen nieuwe Skoda Fabia, zodat ik niet hoef te sjouwen. Ik moet mezelf wel van tevoren streng onderhouden, dat ik niet te veel vrolijk geillustreerde kinderboeken, geen flessen speciaalbier, geen cadeautjes voor alle thuisblijvers, etc. zal kopen.

Ik voel nog steeds mijn armspieren.