Tsjechie.nl - Bijzondere bouwkunst

De regeerperiode van een van de belangrijkste monarchen van de Luxemburgse dynastie, Karel IV, Koning van Bohemen en Keizer van het Heilige Romaanse Rijk, heeft een onuitwisbare stempel op het uiterlijk van het Tsjechische land gedrukt.

Naast zijn heroïsche daden stichtte hij in 1348 ook de Praagse Universiteit, tegenwoordig de Charles Universiteit. Dit is de oudste universiteit ten noordoosten van de Alpen.

Vele monumenten herinneren nog aan de Hussitische Oorlog: een mislukte poging om de katholieke Kerk te hervormen in het begin van de 15e eeuw. Dit vond honderd jaar eerder plaats dan vergelijkbare gebeurtenissen elders in West-Europa. De historische stad Tabor in Zuid-Bohemen dankt haar bestaan aan de Hussitische beweging.

Tsjechie kent talrijke historische monumenten in de renaissance stijl. Deze getuigen vaak van de macht, invloed en rijkdom die de stad of vesting destijds had.

Een mooi voorbeeld is Jindrichuv Hradec in Zuid-Bohemen met een imposant slot en mooie patriciërshuizen.

U vind deze stijl ook terug in onder andere Telc, Slavonice en Nove Mesto nad Metuji. Natuurlijk zult u overdonderd raken van Praag waar vele voorbeelden van de renaissance stijl te vinden zijn.

De humanistisch opgeleide adel verliet gedurende de 16e eeuw haar oncomfortabele gotische burchten. Ze lieten nieuwe kastelen bouwen die zich kenmerken door sierlijke arcades omgeven binnenplaatsen en uitgestrekte landgoederen met geometrische en kunstzinnig aangelegde tuinen met fonteinen en beelden.

Welgestelde burgers uit die tijd moderniseerden hun huizen en paleizen. Ze benadrukten comfort en hun bouwwerken dienden tot vermaak. Er werden bijvoorbeeld balspelruimtes, zomer -en lustverblijven gecreëerd.

Tsjechie werd lange tijd beheerst door de Habsburgse monarchie. Ondanks het lijden van de bevolking tijdens de 30-jarige oorlog (1618-1648) en de vijandelijkheden tussen de Tsjechen en hun nieuwe overheersers, was deze periode het hoogtepunt van barokke architectuur. Het landschappelijke karakter veranderde duidelijk.

Ronde koepels van kastelen en religieuze gebouwen verspreid over het hele land zijn meesterwerken van beroemde scheppers van barokke kunst als de Dienzenhofers en Giovanni Santini. Vooral de barokke gotiek van Santini valt op als uiting van pril eclecticisme, en vormt een belangrijke bijdrage aan de schat van wereldbouwkunst. Met een zekere overdrijving kan men deze stijl zien als een voorloper van het veel latere kubisme.

Aan de barokke royaliteit kwam aan het einde van de 18e eeuw onder invloed van de Verlichting een einde. Het koude classicisme en imperiale stijl met hun colonnades, obelisken, en zijn vrijwel gladde voorgevels van kastelen, theaters, oranjerieën en paviljoens in herinneren aan de ideeën die voortgekomen waren uit de Franse revolutie, aan de ambities van Keizer Bonaparte en de grootte van de vergane glorie der Antieken. Een mooi voorbeeld is het gebied Lednice-Valtice en staat tevens op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Als tegenwicht drong romantiek tot de bouwkunst door, geïnspireerd door de Engelse neo-gotiek. De tijd van de grote stijlperioden eindigde en er ontstond ruimte voor het tijdperk van de zogenaamde neostijlen, in nieuwbouw zowel als in omvangrijke reconstructies van oudere bouwwerken. De neo-renaissance werd in Tsjechië het uitdrukkingsmiddel voor de nationale wedergeboorte, het symbool voor vooruitgang, zelfstandigheid en vrijheid.

Als eerste moderne 20ste eeuwse stijl deed zich in Tsjechië het Jugendstil gelde. En wel van Europese topkwaliteit! De rijke, vegetatieve decoratie werd stapsgewijs steeds eenvoudiger, en ging tenslotte over in geometrische vormen. Vooral Praag kent schitterende voorbeelden van deze stijl, zoals het Peterkahuis en Hotel Evropa aan het Wenceslasplein.

De stad Brno kent diverse objecten en gebouwen die getuigen van het zogenmaamde Modern Traditionalisme. De eerste helft van de 20e eeuw is een belangrijke periode geweest voor de stedelijke architectuur van Tsjechie, en vooral in de industriestad Brno. Na de onafhankelijkheid van Tsjechoslowakijke in 1918 werd Brno de tweede grote stad van het land en trok veel instanties en bevolking naar zich toe. Een belangrijke architect uit die tijd was Arnost Wiesner en hij heeft veel gebouwen in Brno ontworpen.

In Praag vindt u als enige stad in Europa voorbeelden van kunistische kunst die is toegepast in de architectuur. Ten noorden van Vysehrad treft u enkele mooie villa's en appartementen van Josef Chochol. Het Hodek Appartementenhuis heeft kubistische primavormen van de balkons en ramen die zorgen voor een ingewikkeld spel van licht en schaduw onder een zwaar overhangend daklijst. In Villa Kovarovic gebruikt de architect meer ingetogen kubistische vormen om het landhuis een meer traditionele vorm te laten behouden.

Vanaf 1925 werd het Functionalisme populair. Het bekendste voorbeeld van deze stijl is Villa Tugendhat, vlakbij Brno.  De villa is ontworpen door de beroemde Duitse architect Mies van der Rohe en is een uitstekend voorbeeld van de internationale, modernistische bouwstijl uit de jaren '20 van de vorige eeuw. 

Het uitgangspunt van de constructie is de ontkenning van de traditionele indeling van een huis in aparte ruimtes. Zo heeft Van der Rohe alle functionele ruimtes met elkaar laten verbinden en worden alleen visueel gescheiden door tactisch geplaatste scheidingswanden.

Na de Tweede Wereldoorlog werd er een tijd doorgebouwd met stijlen die voor de oorlog werden gebruikt, vaak met een Sociaal Realistisch karakter. Na de val van het regime in 1989 werd Praag opnieuw een Europees centrum, waarvan de talrijke moderne bankgebouwen, hotels, commerciële centra, nieuwe woonwijken en dergelijke het bewijs leveren. Deze hebben niet een kenmerkende stijl een die je overal op de wereld ziet.  

De moderne architectonische elementen zijn echter een veelvoorkomend thema van discussies over het behouden van het historische karakter van staden als Praag. Een van die bekende moderne bouwwerken is het zogenaamde Dansende Huis in Praag aan de Moldau.